شاخص های نسل منتظر از دیدگاه امام رضا (ع)
1 - توجه به آینده و ایمان به آن
یکی از ویژگیهای نسل منتظر ، این است که به واقعه ای که در آینده اتفاق خواهد افتاد ، ایمان دارند .خداوند دو هدیه بزرگ به ما کرامت فرموده است ؛ نخست اینکه قیامت را وعده داده و دیگر اینکه ظهور موعود مطرح کرده است . یکی از ویژگی های تربیتی انسان منتظر ، این است که به آینده ای با وقایع و ویژگی های خاص می اندیشد . امام رضا (ع) به مناسبت های گوناگون روح اندیشیدین به آینده و ایمان به آینده ای روشن را در وجود یاران خود زنده می کرد و می فرمود :
الْحُجَّةُ الْقَائِمُ الْمُنْتَظَرُ فِی غَیْبَتِهِ الْمُطَاعُ فِی ظُهُورِهِ لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِکَ الْیَوْمَ حَتَّى یَخْرُجَ فَیَمْلَأَالْأَرْضَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْرا؛ (ابن بابویه قمی، 1395ق: ج2، ص372)
حجت قائم که در غیبتش انتظار او را کشند و در ظهورش مطاع باشد ، اگر از دنیا مگر یک روز باقی نمانده باشد ، خدا همان روز را طولانی می نماید ، تا ظهور کند و زمین را پر از عدالت کند ؛ همان گونه که از ستم پر ده است .
2 – آمادگی
دومین ویژگی نسل منتظر ، آمادگی است . نسل منتظر باید بداند که در عصر ظهور ، دارای چه نقشی است . انسان منتظر باید آمادگی کارگزاری حکومت جهانی را داشته باشد . امام زمان (عج) به نیرو و انسانی نیاز دارد که بتواند با پدیده ها و شرایط گوناگون ، رو به رو شود و این امر که افراد ، در دوران غیبت ، قابلیت ها و تخصص های خود را گسترش ندهند ، با مفهوم انتظار ، تطابق ندارد .
امام رضا (ع) به گونه ای از ظهور ، سخن می گفت که این روح آمادگی را درون انسان ها پرورش می داد . آن حضرت از قول جدش (ص) می فرماید :
أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ فَرَجِ اللَّه؛ ( ابن بابویه، 1378: ج2، ص 36)
بهترین عبادات امّت من انتظار فرج و گشایش (در امور مسلمین) از جانب خدا است .
3 -تفکر جهانی
چهارمین ویژگی نسل منتظر، این است که از خویشتن بیرون آمده و جهانی شدهاند. یکی از ویژگیهای انتظار، این است که انسانها را از درون خودشان بیرون بیاورد؛ تا از پرداختن به مسائل جزئی زندگی خود دوری کنند. خودمحوری برای جامعه، بسیار خطرناک است. خودمحوری، یعنی این که شخص، خود را در حد خود و خانة خود ببیند. این نوع تفکر، هیچ گاه به نسل آینده نمیاندیشد و برای تربیت آنها احساس نیاز و وظیفه نمی کند؛ در حالی که در احادیث شریف امام رضا علیه السلام میخوانیم که منادی در روز ظهور حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف، همه را خطاب میکند، آن حضرت میفرماید :
هُوَ الَّذِی یُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ یَسْمَعُهُ جَمِیعُ أَهْلِ الْأَرْضِ بِالدُّعَاءِ إِلَیْهِ یَقُولُ: «أَلَا إِنَّ حُجَّةَ اللَّهِ قَدْ ظَهَرَ عِنْدَ بَیْتِ اللَّهِ فَاتَّبِعُوهُ فَإِنَّ الْحَقَّ مَعَهُ وَ فِیه»؛
او (حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) کسى است که ندا دهندهای از آسمان به نام وى فریاد کند که همه اهل زمین دعوت به سوى او بشنوند؛ گوید: «هان! همانا حجت خدا نزد خانه خدا آشکار شد. او را پیروى کنید که حق با او و در او است». (ابن بابویه قمی، 1395: ج 2، ص 37 )
3- تجلی گاه ویژگی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف
نسلی را میتوان یک نسل منتظر نامید که بر اساس تربیت صحیح دینی، ویژگیهای امام، در آنها تجلی یافته باشد یا دست کم، دوستدار و خواهان صفاتی باشند که امامشان دارا است. امام رضا علیه السلام در مناظره خود با راس الجالوت ویژگیهای امام را این گونه بیان فرمود :
به تورات، انجیل، زبور و قرآن، احاطه داشته باشد و با پیروان هر یک با کتاب خودشان احتجاج کند. همه زبانها را بداند و با اهل هر زبانى با زبان خودش، مباحثه کند. افزون بر اینها، باید از هر آلودگى و عیبى، پاک باشد. همچنین عادل، با انصاف، حکیم، دلسوز و مهربان، بردبار، اهل بخشش و گذشت، راستگو و نیکوکار، صمیمى، امین و مطمئن باشد و امور مردم را حلّ و فصل کند. (قطب راوندی، :ج1، ص350(
اینها برخی از صفاتی است که امام رضا علیه السلام برای امام برشمرده است. در رهرو امام نیز باید این صفات ظهور کند. در کشورهای مسلمان باید عدهای باشند که به همه زبانها آگاهی یابند تا بتوانند با هر کس با زبان خودش احتجاج کنند. باید عدهای از ادیان آگاهی کامل داشته باشند، تا بتوانند با پیروان هر دینی طبق آیین خودشان مناظره و بحث کنند. نیز باید دلسوزی، انصاف، عدالت، راستی، صبر و بردباری، مهربانی از خصوصیات آنها باشد. بنابراین وظیفه متولیان تربیت است که به گونهای نسل منتظر را تربیت کنند که ویژگیهای رهبر و امام شدن و مسؤولیت پذیری در حکومت مهدوی را داشته باشند .