اعتقاد به ظهور منجی و هدایت گر واقعی بشریت، ایده ای بوده است كه تاریخ آن به تمامی ادیان الهی باز می گردد و انبیاء بزرگ ما، از محقق شدن وعده های الهی و گسترش عدل الهی در جهان خبر داده اند و در طول عمر بشریت، تمامی فرستادگان الهی، مردم را با آیندۀ روشن آشنا می ساختند و آنان را آماده درك چنین ایامی می نمودند. چنانچه قرآن كریم بر این مطلب صحّه می گذارد و عقیده به فرهنگ عدل جهانی را به قرن ها پیش منوط می دارد و می فرماید: «و لقد كتبنا فی الزبور من بعد الذكر انّ الارض یرثها عبادی الصالحون» ؛ یعنی ما در كتاب تورات و زبور درج نمودیم كه عاقبت زمین را بندگان شایسته به ارث خواهند برد؛ كه امام باقر (ع) در مورد این آیه می فرمایند: «هم اصحاب المهدی (ع) فی آخرالزمان» ، یعنی این وارثان زمین، یاوران حضرت مهدی (عج) در آخرالزمان می باشند. هشتمین امام شیعیان جهان نیز، در مورد مسائل و رخدادهای عصر غیبت و ظهور امام عصر (عج)، بیاناتی شیوا و راهگشایی دارند كه بیش از پیش، این آینه زلال الهی و آرامش بخش هستی را به ما می نمایاند كه به ابعاد مختلف این فرمایشات وحیانی می پردازیم:
1ـ غیبت و فلسفه آن
بی شك، وجود اقدس حضرت مهدی (عج) بنابر مصالح الهی و تقادیری كه به خیر و صلاح بندگان می باشد، از چشم بشریت پوشیده شده اند و تا زمانی كه زمینه كافی و لازم و بنابر مشیّت الهی برای ظهور آن حضرت فراهم نشود، آن حضرت طلوع نمی كنند. در اخبار و روایات فراوانی، معصومین بزرگوار ما، علّت و فلسفۀ عدم حضور حضرت مهدی (عج) را مشخص نموده اند. از آن جمله، برای غیبت امام، به بیعت نكردن او با افراد ـ ظالمان ـ اشاره شده است. پر واضح است كه اگر چنین انسان كاملی بخواهد با آن علم و قدرت الهی خویش، جهان را از پلیدی ها و مظالم پاك نماید، باید نسبت به هیچ حزب و گروهی، اغماض و سستی نشان ندهد و مقابل تمامی تباهی ها و فسادهای افراد تجاوزگر را بگیرد و این مستلزم آن است كه هیچ گونه توافق نامه یا معاهدۀ مبنی بر عدم تنش و یا رویارویی نداشته باشد تا بتواند با تدبیرات خاص الهی آن حكومت ایده آل را سرپا كند و مشكلات بجا ماندۀ بشریت را مرتفع سازد و این مطلبی است كه وجود مقدس امام رضا (ع) به آن اشاره كرده و می فرماید: «گویا شیعیانم را می بینم كه هنگام به شهادت رسیدن امام حسن عسكری (عج) در جستجوی امام خود در همه جای دنیا، بر می آیند ولی او را نمی یابند، راوی می گوید: عرض كردم برای چه یابن رسول الله؟ فرمودند: برای اینكه امام ایشان از نظرها غایب خواهد گشت. عرض كردم، چرا امام ایشان غایب می شود؟ حضرت فرمودند: «برای اینكه وقتی با شمشیر قیام كند، بیعت هیچكس بر گردن او نباشد.»
2ـ ناگهانی بودن ظهور
یكی از سنّت های الهی، هماره در بین ادیان مختلف این بوده است كه برای انجام كارهای خوب و نیكو به آنها مهلت داده می شود و این خود از لطف و مرحمت الهی می باشد، چنانچه به قوم موسی (ع) و اقوام دیگر در دوری
آن حجج الهی از مردم مهلت داده می شد تا آنان سیره آن حجت الهی و دستورات او را اجرا كنند و اگر در این مدّت، به وظایف و دستورات الهی عمل نمی كردند، با ظهور وعده های الهی كه از قبل به آنان تفهیم شده بود، مهلت توبه و انابه از آنان گرفته می شود و دیگر راهی برای نجات نداشتند. چنانچه قرآن كریم می فرماید: «یوم یأتی بعض ایات ربك لاینفع نفسا ایمانها لم تكن آمنت من قبل اركسبت فی ایمانها خیراً» ؛ یعنی روزی كه وعده های الهی محقق شود و ناگهانی فرا رسد، هیچ ایمانی دیگر كارگر نمی شود مگر آنكه قبل از آن ایمان آورده باشند یا كارهای خوب انجام داده باشند. ظهور حضرت مهدی (عج) نیز بطور فجاه و ناگهانی صورت می گیرد تا همین سنّت لایتغیر الهی، تحقق پذیرد و به خاطر همین است كه وقت ظهور را كسی جز خداوند متعال نمی داند تا بندگان بیشتر به سوی اعمال نیك، بشتابند، چنانچه امام هشتم شیعیان می فرمایند: «بعد از امام حسن عسكری (ع)، حجت قائم امام است كه اصل ایمان در زمان غیبت انتظار وی را می كشند و بعد از ظهور از وی فرمان برداری می كنند. اگر عمر دنیا جز یك روز باقی باشد، خداوند آن روز را چنان طولانی می كند تا او بیاید و جهان را بعد از اینكه پر از ظلم و جور شده است، از عدل پر می كند. نمی توان وقت آن را تعیین كرد، پدرم از پدرش و آن حضرت از پدرانش از علی (ع) روایت كرده اند كه از رسول خدا (ص) سؤال شد، قائم (عج) كه از نسل شماست كی ظهور می كند؟ فرمودند: «آمدن وی مانند آمدن روز رستاخیز است كه جز خدا وقت آن را نمی داند. این مطلب در آسمان ها و زمین گران آمده و بطور ناگهانی و و بغته به سوی شما خواهد آمد.»
3ـ آزمون دشوار الهی در عصر غیبت
با جرأت می توان گفت كه تمامی زندگی مردم از ابتدای تولد تا جدایی آنان از این دنیا، یك آزمایش نسبت به اعمال و رفتار آنان می باشد و خداوند مدّتی را كه، به بندگان وقت داده است تا در این دنیا زندگی كنند، در آن امواجی از سختی ها و بلاها را خواهند دید و با صحنه های گوناگون زندگی مواجه می شوند تا سره از ناسره تشخیص داده شود و بندگان خوب و شایسته الهی محك بخورند و لایق نعمت های خاص الهی گردند، قرآن كریم در این باره می فرماید: «الذی خلق الموت والحیوه لیبلوكم ایّكم احسن عملاً» ؛ یعنی خداوند مرگ و زندگی را برای این خلق كرده است كه بندگان خوب شناخته شوند و مورد آزمایش قرار گیرند. عدم حضور حجت الهی نیز خود یك آزمایش عظیم الهی می باشد كه بنابر نص صریح روایات ما، عده ای در دین پا برجا می مانند و عده ای نیز در غفلت كامل دین خود را از دست داده یا در اصول و ارزش های خویش، ضعیف می شوند، چنانكه عده ای خبر از عدم وجود آن حضرت می دهند و آن حضرت را زیر سؤال می برند و عده ای كاملاً غرق در شهوات و مستی های دنیوی می شوند و با تمام وجود با ارزش های دینی مقابله می كنند و از هیچ كوششی دریغ نمی كنند. از آن طرف شیعیان خالص حضرت مهدی (عج) مانند كوهی آهنین در پی تقویت ایمان خود بر می آیند و روز به روز اشتیاق آنان به آن حضرت بیشتر می گردد تا آن حضرت طلوع كند و بتوانند در خدمت آن حضرت به اصلاحات جهانی و اصلاح بشری بپردازند. محمد بن ابی یعقوب بلخی می گوید: از حضرت امام رضا (ع) شنیدم كه می فرمودند: «به زودی مردم مبتلا به آزمایش و امتحان سختی خواهند شد، به این معنا كه به وسیله طفلكی كه در شكم مادر و یا شیرخوار می باشد امتحان می شوند و كار به جایی می رسد كه در ایام غیبت، می گویند حضرت مهدی (عج) ناپدید شده است و یا مرده است و دیگر امامی نیست، در حالی كه پیغمبر خدا بارها (مانند مدتی كه حضرت در غار حرا بودند و یا سه سال كه در شعب ابی طالب بودند و یا سه روزی كه در غار ثور بودند) از نظر مردم ناپدید می شوند، آگاه باشید كه من هم به زودی وفات می كنم» امید است كه خداوند متعال همه ما را از شیعیان و دوستان واقعی امام رضا (ع) و یاوران واقعی امام عصر (عج) قرار دهد
بازتاب مهدویت در كلام امام رضا (ع)